آثار باستانی مربوط عصر مس و سنگ در ارغیان
عصر مس یا عصر کالکولتیک دوره‌ای از پیشرفت فرهنگی بشر است که استفاده از ابزار نخستین فلزی در کنار ابزار سنگی پدیدار شد. این دوره? انتقالی بیرون از سامانه? سه عصری سنتی است و میان عصرهای نوسنگی و برنز قرار دارد.
تشابهات سرامیکی میان تمدن دره? سند، جنوب ترکمنستان و شمال ایران در 4300 تا 3300 پیش از میلاد نشان از انتقال و تجارت قابل توجه مس، در عصر مس است. همچنین فرضیه‌هایی در پیرامون تجارت مس میان تمدن تپه سیلک ایران و مصر و حتی لیدی وجود دارد.[نیازمند منبع]
بموجب تحقیقاتی که بوسیله دانشمندان زمین‌شناس به عمل آمده، اولین فلزی که بشر به خواص آن پی برد و از آن در زندگی خود استفاده کرد مس می‌باشد. به همین جهت اولین قسمت دوره فلزات را (که اکنون عصر آهن آن است) به نام عصر مس نامیده‌اند.[14] در عصر مس همه مصنوعات بشر منحصراً از این فلز ساخته می‌شد. این عصر از حدود شش یا هفت هزار سال پیش از میلاد مسیح شروع و تقریباً به چهار یا پنج هزار سال قبل از میلاد که شروع دوره مفرغ است، ختم می‌شود.[15] مهمترین آثاری که مربوط به مس و سنگ می باشد به شرح ذیل می باشد:
این تپه مربوط به عصر مس - مفرغ است و در شهرستان اسفراین، بخش بام وصفی آباد، دهستان بام، 4 کیلومتری شمال شرق روستای بام واقع شده و این اثر طی بررسی های باستان شناسی آقای احمد نیک گفتار کارشناس ارشد باستان شناسی در سال 1386 شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت و پس از پرونده سازی در تاریخ 18 شهریور 1387 با شماره? ثبت 23313 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر در سال 1389 ه.ق توسط یک تیم باستان شناسی از ایتالیا نیز مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفت [16]
2-گوی تپه
این تپه مربوط به دوره نوسنگی - عصر مس - مفرغ است و در شهرستان اسفراین، بخش بام وصفی آباد، دهستان بام، 500 متری شرق روستای اردین واقع شده و این اثر در تاریخ 2 مرداد 1387 با شماره? ثبت 23099 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.